Kanda Kreatinin Yüksekliği Nedir, Nasıl Tedavi Edilir?

Kreatinin Nedir?

Kreatinin, vücudun ürettiği doğal bir atık üründür. Kreatinin kanda ve idrarda bulunur ve böbrekler yoluyla vücuttan dışarı atılır.

Kanda kreatinin seviyesinin yüksek olması, bir kişiyi üremi gibi potansiyel olarak hayatı tehdit eden böbrek rahatsızlıkları için risk altına sokar.

Doktorlar, böbreklerin ne kadar iyi çalıştığını belirlemek için genellikle kreatinin testi yaparlar. Kanda veya idrarda kreatinin seviyesinin yüksekliği, böbrek ile ilgili bir sorunu işaret edebilmektedir (1).

Kreatinin seviyelerini düşürmenin en iyi yolu, altta yatan nedeni tedavi etmektir. Kanda kreatinin yüksekliği seviyelerini azaltmaya yardımcı olabilecek birçok diyet ve yaşam tarzı değişikliği de mevcuttur.

Kreatinin Yüksek Olduğu Durumlar

Kanda Kreatinin Yüksekliği 

Kandaki yüksek kreatinin seviyesi genellikle böbreklerin düzgün çalışmadığını gösterir. Kreatinin, kas metabolizması tarafından üretilir ve normalde böbrekler tarafından kandan süzülür. Böbrekler hasar gördüğünde veya doğru çalışmadığında, kandaki kreatinin seviyesi yükselebilir. Bunun sebebi ise kronik böbrek hastalığı, akut böbrek hasarı, dehidrasyon, diyabet veya hipertansiyon olabilir. Böbrekler bu tarz durumlardan etkilendiğinde, kreatinin kandan düzgün bir şekilde temizlenemez ve bu da kreatinin seviyesinin artmasına yol açar (2).

İdrarda Kreatinin Yüksekliği

İdrardaki kreatinin yüksekliği genellikle iki durumu işaret eder: Artan kas kütlesi veya yüksek proteinli bir diyet. Ayrıca böbreklerin normalden fazla atık attığını da gösterebilir. Bu durum bazen geçici olabilir, bazen de böbreklerin çalışma şekliyle ilgili daha uzun vadeli bir sorun olabilir. Kas kütlesi fazla olan birinin idrarında yüksek kreatinin olması, genelde normal kabul edilir. Ancak bu durum vücutta aşırı protein yıkımı olduğunu veya böbreklerin daha fazla çalıştığını da gösterebilir (3).

Kanda Bulunması Gereken Kreatinin Seviyeleri

Vücudunuzdaki kreatinin düzeyleri genellikle kas kütlesine, cinsiyete, yaşa ve diğer sağlık faktörlerine bağlıdır. Bunlar genellikle desilitre başına miligram cinsinden ölçülür.

• Yetişkin Erkekler: 0,6 ila 1,2 mg/dl
• Yetişkin Kadınlar: 0,5 ila 1,1 mg/dl
• Sadece bir böbreği olan bireyler: 1,8 ila 1,9 mg/dl

Yaşlı insanlar normal yetişkinlerden daha düşük kreatinin seviyelerine sahiptir ve vücut geliştiriciler çoğu erişkinden daha yüksek kreatinin seviyelerine sahip olabilirler. Bunun nedeni yaşlı bireylerin kas miktarlarının az olması ve vücut geliştiricilerin ise, çoğu normal kişiyle karşılaştırıldığında kas miktarlarının daha fazla olmasıdır. Ayrıca, kasla ilgili herhangi bir sorunu olan bireyler, yaş ve cinsiyetlerine göre anlamlı olarak daha düşük kreatinin seviyelerine sahip olabilirler (6).

Kreatinin Yüksekliği Nedenleri Nelerdir?

Rutin kan testleri kreatinin seviyelerini ölçebilir. Doktorlar genellikle yüksek kreatinin seviyesini teşhis etmek için birden fazla test isterler çünkü bazı ilaçlar, takviyeler ve yiyecekler vücuttaki kreatinin düzeylerini geçici olarak yükseltebilmektedir. Kreatinin yüksekliği ayrıca, çok fazla protein tüketme veya ağır egzersiz yapma sonucunda da meydana gelebilir.

Eğer birden fazla test bir kişinin vücudunda anormal derecede yüksek seviyede kreatinin olduğunu gösterirse bu, kişinin böbreklerinin düzgün çalışmadığının bir işareti olabilir.

Ciddi bir enfeksiyon böbreklere zarar verebilir veya kişi enfeksiyona bağlı zayıf dolaşım problemi ile karşılaşabilir. Ayrıca, atardamar hastalığı ya da ciddi dehidrasyonun neden olduğu azalmış kan akışı veya düşük kan basıncı da böbreklere zarar verebilir.

Kronik böbrek hastalığı olan kişiler de yüksek kreatinin seviyeleri belirtileri gösterebilir.

“Glomerulus” denilen böbrek içindeki filtrenin hasar görmesi de mümkündür. Eğer bir kişinin kan kreatinin düzeyi yüksek, ama idrar kreatinin düzeyi düşük ise bu, glomerulusun verimli çalışmadığının bir işareti olabilir (7).

Bazı hastalıklar da böbrek ve glomerulusu etkileyebilir ya da yüksek kreatinin seviyelerine yol açabilir. Bunlar hastalıklar:

• Şeker hastalığı
• Lupus gibi otoimmün bozukluklar
• Goodpasture sendromu
• Gut
• Rabdomiyoliz
• Kas distrofisi
• Darbeden kaynaklanan kan kaybı

Kreatinin düzeyi yüksek olan herkesin, problemin nedeni olan durumun tedavisine yönelik adımlar atmak için direkt olarak doktorlarıyla birlikte çalışması elzemdir. Ayrıca kreatinin düzeylerini doğal olarak azaltmak için çalışmaya başlamak da iyi bir fikir olacaktır.

Kanda kreatinin düşüklüğü hakkında bilgi sahibi olmak için “Kanda Kreatinin Düşüklüğü Nedir, Nasıl Tedavi Edilir?” yazımızı okuyabilirsiniz.

Kreatinin Yüksekliği Belirtileri

Yüksek kreatinin belirtileri genellikle aşağıdaki şekildedir (8):

- Yorgunluk

- Bacaklarda, ayak bileklerinde veya ayaklarda şişme (ödem)

- Nefes darlığı

- Zihin karışıklığı

- Mide bulantısı ve kusma

- İştahsızlık

Kreatinin Seviyelerini Düşürmek İçin Diyet İpuçları

Bir kişinin kreatinin seviyelerini düşürmek için yapabileceği çeşitli diyet değişiklikleri vardır:

Protein Tüketimini Azaltmak

Çok fazla protein tüketmek sağlıklı olan bir kişide bile, kreatinin seviyelerinde geçici bir artışa neden olabilir. Zaten yüksek kreatinin seviyelerine sahip olan kişilerde ise, zaten muzdarip olunan yüksek kreatinin seviyelerini daha da artırabilir.

Özellikle kırmızı et doğal olarak kreatinin içermektedir. Bu nedenle kırmızı et tüketmek kreatinin seviyelerini yükselebilir.

Düzenli olarak yüksek miktarlarda protein tüketen kişiler, vücutlarında daha yüksek kreatinin seviyelerine sahip olabilirler. Bir kişi; tükettiği kırmızı et ve süt ürünlerinin miktarını azaltarak ya da bunları, fasulye gibi sebze proteinleri ile değiştirerek kreatinin yüksekliği ile başa çıkabilir.

Diyet Lifi Tüketimini Artırmak

Çoğu insan lif tüketiminin sindirim sistemini dengelemeye yardımcı olduğunu bilir ancak lif, kreatinin düzeylerini düşürmek isteyen insanlar için de yararlı olabilmektedir.

Avrupa Klinik Beslenme Dergisi'nde yapılan sistematik bir derleme; diyet liflerinin, kronik böbrek hastalığı olan kişilerde kreatinin düzeylerini düşürdüğüne dikkat çekti. Araştırmacılar; konuyla ilgili daha uzun süreli araştırmalar yapılmasını istedi ancak bu ilk araştırma, diyete lif dahil edilmesi için güçlü bir nedensellik oluşturmuştur (9).

Meyveler, sebzeler, tohumlar ve tüm tahıllar dahil olmak üzere birçok bitki besinleri lif içermektedir.

Sıvı Tüketimine Dikkat Etmek

Çok fazla sıvı tüketimi böbrek hastalığı olan kişiler için bir sorun olabilirken, dehidrasyon ve sıvı eksikliği vücutta kreatinin düzeylerini artırabilmektedir. Bir kişinin içmesi gereken sıvı miktarını belirlemek için, sağlık uzmanları ile direkt olarak çalışması en iyi seçenek olmaktadır.

Su içmek size keyifli gelmiyorsa, onu daha lezzetli hale getirmek için suya bir dilim limon veya salatalık eklemeyi deneyebilirsiniz. Bitkisel çay ve yeşil çay içerek de sıvı alımını artırabilirsiniz.

Kitosan Takviyelerini Göz Önünde Bulundurmak

Kitosan, kolesterol için tasarlanmış bir dizi kilo kaybı karışımları veya takviyelerde yer alan bir bileşendir.

Bir çalışmada; kitosanın, böbrek yetmezliği olan farelerde kreatinin yüksekliğini önemli ölçüde azalttığı görülmüştür.

Kitosan takviyeleri, kreatinin düzeylerini doğal olarak azaltmak isteyen insanlar için iyi bir seçim olabilir ancak herhangi bir gıda takviyesi almadan önce doktorunuza danışılması tavsiye edilmektedir (10).

Kreatin Bazlı Takviyelerden Kaçınmak

Bazı takviyeler kreatinin düzeylerinin düşmesine yardımcı olabilirken, bazıları bunu daha da kötüleştirebilir. Örneğin; birçok atlet ve vücut geliştirme sporcusu, kaslarına daha fazla dayanıklılık sağlamak için kreatin içeren takviyeler kullanmaktadır. Kreatinin düzeyleri halihazırda yüksek olan kişiler, kreatin ve kreatin takviyelerinden kaçınmalıdır.

Bitkisel Ürünler Kullanmak

Piyasada çeşitli sağlık iddialarıyla birçok bitki ve bitkisel ilaç bulunmaktadır.

ABD Gıda ve İlaç İdaresinin (FDA) herhangi bir tıbbi durumu tedavi etmek için bu bitkilerin birçoğunun kullanımını onaylamadığını unutmamak önemlidir.

Salvia, yüksek kreatinin düzeylerini tedavi etmek için kullanılan en önemli bitkilerden biridir. Genellikle geleneksel Çin tıbbında, böbrek rahatsızlıkları olan insanlara yardımcı olmak için kullanılmaktadır.

Yakın zamanda yapılan bir araştırma; Salvia’nın insanları belirli türdeki böbrek yetmezliğinden koruyabildiğini ve böbreği güçlendirerek, böbreğin kreatini işleyebilmesine yardımcı olduğunu bulmuştur.

Salvia’nın psikoaktif özellikleri bulunmaktadır. Bu nedenle doktor eşliğinde kullanımı tavsiye edilmektedir.

Yararlı olabilecek yaygın doğal bitkilerden bazıları:

• Karahindiba
• Tarçın
• Isırgan yaprağı
• Geven
• Ginseng
• Güneğik
• Sarı papatya

Kreatinin Seviyelerini Düşürmek İçin Yaşam Tarzı İpuçları

Vücuda aldıklarınıza dikkat etmenin yanı sıra, yaşam tarzınızı değiştirmek de kreatinin düzeylerini azaltmaya yardımcı olabilir.

Yorucu Egzersiz Yapmayı Bırakın

Kas aktivitesi kreatinin üretir; kaslar ne kadar çok çalışırsa, kandaki kreatinin seviyesi de paralel olarak artış göstermektedir. Düzenli egzersiz, sağlıklı yaşam için gerekli olsa da aşırı efor, kandaki kreatinin düzeyinin artmasına neden olabilir.

2012'de yapılan bir çalışmada; yoğun egzersizin, kan dolaşımında geçici olarak kreatinin düzeyini artırdığı belirtildi. İnsanların sahip oldukları yüksek kreatinin düzeylerinin nedeni bulunduktan sonra, uygulanan tedavi tamamlanana kadar yorucu aktiviteden kaçınmaları en iyi tercih olacaktır (11).

Ancak insanlar, bazı olağanüstü durumlar dışında egzersiz yapmaktan tamamen kaçınmamalıdır.

Egzersiz diyetini sürdürmek için; ağırlık antrenmanı veya direnç egzersizlerini sevenler, bunların yerine kreatinin yüksekliği tedavisi boyunca yoga ve vücut ağırlığı egzersizlerine geçiş yapabilirler. Koşma veya bisiklete binme gibi kardiyo egzersizleri tercih eden kişiler ise bunları, yürüme ya da yüzme egzersizleri ile değiştirmeyi düşünebilirler.

SIKÇA SORULAN SORULAR

Kreatinin Kinaz Yüksekliği Nedenleri Nelerdir?

Kreatinin kinaz yüksekliği genellikle kas hasarına bağlıdır ve travma, yoğun egzersiz gibi durumlarda ortaya çıkar. Bazı ilaçlar ve inflamatuar hastalıklar da kreatinin kinaz yüksekliğine neden olabilir (12,13).

Kreatinin Spot İdrar Yüksekliği Ne Anlama Gelir?

Spot ifadesi, belirli bir zamanda rastgele alınan tek bir idrar örneğini ifade eder. Yani kreatinin spot idrar yüksekliği, herhangi bir zamanda alınan tek bir idrar örneğinde kreatinin seviyesinin yüksek olması anlamına gelir. Kreatinin seviyesinin spot idrarda yüksek olması, artan kas kütlesini, yüksek protein alımını veya potansiyel böbrek sorunlarını işaret edebilir (14,15).

Protein ve Kreatinin Oranı Yüksekliği Nedir?

İdrardaki artmış protein miktarı, böbreklerin düzgün çalışmadığının bir işareti olabilir. Ancak, sadece bu orana dayanarak kesin bir teşhis konulamaz. Bu iki oran, böbrek fonksiyonunu değerlendirmek için kullanılabilir (16).

Üre ve Kreatinin Yüksekliği Nedir? 

Üre ve kreatinin seviyelerinin yüksek olması, genellikle böbrek fonksiyonlarının bozulduğunu gösterir. Çünkü her ikisi de böbrekler tarafından atık olarak süzülen içeriklerdir (17).

Albumin ve Kreatinin Yüksekliği Ne Anlama Gelir? 

Albumin yüksekliği genellikle karaciğer veya böbrek fonksiyonlarının bozulması anlamına gelir. Kandaki albümin seviyeleri, vücuttaki proteinlerin dengesi ve sıvı düzenlemesi hakkında da bilgi verir. Yüksek seviyede olması dehidrasyonun veya bazı kronik hastalıkların belirtisi olabilir (18). Kandaki yüksek kreatinin seviyesi de genellikle böbreklerin düzgün çalışmadığını gösterebilir (19).

Bebeklerde Kreatinin Yüksekliği Neyden Kaynaklanır?

Bebeklerde kreatinin seviyelerinin yüksek olması, genellikle böbreklerin henüz tam olarak gelişmemiş olmasından kaynaklanır. Bu durum özellikle prematüre bebeklerde daha yaygındır çünkü böbrekleri henüz tam olarak olgunlaşmamıştır. Bu durum, doğumdan sonra birkaç hafta boyunca kreatinin seviyelerinin yüksek kalmasına neden olabilir (20).

Not: Herhangi bir sağlık sorununuz var ise gıda takviyelerini kullanmadan önce doktorunuza danışmanızı tavsiye ederiz.