Kortizol Hormonu Nedir, Özellikleri Nelerdir?

Kortizol, böbrek üstü bezi korteks hormonlarından biri olan ve üretildikten sonra vücudun her yerine taşınan bir steroid hormondur. Hemen hemen her hücre kortizol için reseptörler içerir ve bu nedenle kortizol, hangi tür hücrelere etki ettiğine bağlı olarak birçok farklı eylemin tetikleyicisi olabilir.

Bu etkiler;

• Vücudun kan şekeri seviyelerini kontrol etmeyi,
• Metabolizmayı düzenlemeyi,
• Bir anti-enflamatuar gibi davranmayı,
• Hafıza oluşumunu etkilemeyi,
• Tuz ve su dengesini kontrol etmeyi,
• Kan basıncını etkilemeyi ve fetüsün gelişimine yardımcı olmayı içerir. Birçok türde kortizol, doğumda yer alan süreçleri tetiklemekten de sorumludur (1).

Kortizol biyolojik bir alarm sistemi olarak düşünülebilir. Vücudun ana stres hormonu kortizol olarak adlandırılır. Ruh halinden, motivasyona ve hatta korkuları kontrol etmeye kadar birçok farklı görev için beynin belirli bölümleriyle birlikte çalışır.

Kortizol vücutta daha birçok hayati görevde yönetici güce sahiptir. Örneğin (2):

• Vücudun karbonhidrat, yağ ve proteini nasıl kullandığını yönetir,
• Enflamasyonu azaltır,
• Tansiyonu düzenler,
• Kan şekerini (glikoz) artırır,
• Uyku / uyanma döngüsünü kontrol eder,
• Stresi kaldırabilmek için enerjiyi artırır ve daha sonra dengeli şekilde azaltır.

Yaşa Göre Kortizol Değerleri Kaç Olmalı?

Kortizol testi sonuçlarında optimum değerler kişiye göre farklılaşır. Kortizol testi sonuçları yaşa, cinsiyete, sağlık geçmişine, test için kullanılan yönteme ve diğer birçok parametreye bağlı olarak değişebilir.

Normal kortizol seviyeleri genellikle sabahın erken saatlerinde en yüksek ve gece yarısı civarında en düşük düzeydedir. Normal aralıklar test tipine bağlı olarak değişir.

Çoğu kortizol testi için normal aralıklar şöyledir (3):

• Sabah 06:00 – 08:00 arası: Desilitre başına 10 ila 20 mikrogram (mcg / dL)
• Öğleden sonra 16:00 civarı: Desilitre başına 3 ila 10 (mcg / dL)

Anormal kortizol seviyeleri genellikle astımı, otoimmün hastalıkları veya enflamasyonu kontrol etmek için alınanlar gibi steroidlerin uzun süreli kullanımından kaynaklanabilir. Elbette bu konuda en doğru tespit uzman doktorlar tarafından yapılmaktadır.

Yapılan araştırmalara göre üç farklı yaş grubu için kortizol ortalamaları aşağıdaki gibidir (4):

Kortizol Hormon Fazlalığı Nedir, Belirtileri Nelerdir?

Uzun bir süre boyunca çok fazla kortizol hormonu üretmek “cushing sendromu” adı verilen bir duruma yol açabilir. Kortizol yüksekliği belirtileri şunlardır (1):

• İnce kol ve bacaklara ters olacak nitelikte, yüz, göğüs ve karında hızlı kilo alımı
• Kızarık ve yuvarlak bir yüz
• Yüksek tansiyon
• Osteoporoz
• Cilt değişiklikleri (morluklar ve mor çatlaklar)
• Kas güçsüzlüğü
• Anksiyete, depresyon veya agresiflik içeren ruh hali değişimleri
• Artan susuzluk hissi ve idrara çıkma sıklığı
• Cinsel dürtü eksikliği

Kortizol Düşüklüğü Nedir, Belirtileri Nelerdir?

Kortizol düşüklüğü, hipofiz bezindeki veya adrenal bezdeki bir soruna bağlı olabilir. Kortizol düşüklüğü belirtilerinin başlangıcı genellikle çok aşamalıdır. Bunlar aşağıdakiler gibi sıralanır (1):

• Yorgunluk,
• Baş dönmesi (özellikle ayakta dururken),
• Kilo kaybı,
• Kas güçsüzlüğü,
• Ruh hali değişiklikleri
• Cildin bazı bölgelerinin kararması gibi durumlar ortaya çıkabilir.

Kortizol düşüklüğü tedavi edilmesi gereken ciddi bir durumdur. Uzman doktorların yaptığı kortizol testleri doğrultusunda tedavi edilebilir.

Kortizol Hormonu Nasıl Dengelenir?

Kortizolün kandaki seviyesi gün boyunca saatlere göre değişkenlik gösterebilir ancak genellikle sabah saatlerinde daha yüksektir ve gün boyunca giderek düşme eğilimi gösterir. Buna günlük ritim denir. Geceleri çalışan insanlarda bu örüntü tersine çevrilir, bu nedenle kortizol salınımının zamanlaması günlük aktivite kalıplarıyla açıkça bağlantılıdır. Ek olarak, strese karşı vücudun uygun şekilde tepki verebilmesi için ekstra kortizol salınır.

Kortizol salınımı esas olarak vücudun birbiriyle iletişim halinde olduğu üç bölgesi tarafından kontrol edilir. Bunlar beyindeki hipotalamus, hipofiz bezi ve adrenal bezdir. Buna hipotalamik-hipofiz-adrenal eksen denir (1).

Sıkça Sorulan Sorular

Kortizol Hormonu Neden Kilo Aldırır?

Kortizol hormonu değerleri, stres veya Cushing sendromu sebebiyle yükselebilir. Kandaki kortizol seviyelerinin yükselmesi, iştah artışına neden olup yemek yeme isteğini artırabilir. Bu da kilo alımına sebep olabilir.

Not: Herhangi bir sağlık sorununuz var ise gıda takviyelerini kullanmadan önce doktorunuza danışmanızı tavsiye ederiz.