Glüten veya halk arasında yaygın kullanımıyla gluten; buğday, çavdar, kavuzlu buğday ve arpa gibi tahıllarda bulunan bir protein ailesidir. Glüten içeren gıdalardan en çok tüketileni buğdaydır. Buğday, unlu mamullerde ve ekmek gibi sıkça tükettiğimiz gıdalarda bulunur. (1)
Glütendeki iki ana protein glütenin ve gliadin’dir. Glüten, buğday ve çavdar türevleri arasında yer alan; durum buğdayı, buğday nişastası, irmik, kavılca buğdayı, buğday unu ve kızıl buğdayda mevcut olan proteinlerin genel adıdır.
Glüten, gıda bileşenlerini bir arada tutan bir tutkal görevi görerek şekillerini korumalarına yardımcı olur. Örneğin buğday unu suyla karıştırıldığında, glüten proteinleri tutkal benzeri kıvamda yapışkan bir ağ oluşturur. Bu tutkal benzeri özellik, hamuru elastik hale getirir ve hamur pişip ekmek haline geldiğinde kabarma etkisi yaratır. Aynı zamanda çiğnenebilir ve tatmin edici bir doku sağlar. İlginç bir şekilde, glüten kelimesi de ıslak hamurun bu tutkal benzeri özelliğinden türetilmiştir.
Glüten içeriği yüksek besinler şu şekilde sıralanabilir: (2)
Buğday
Kavuzlu buğday
Çavdar
Arpa
Ekmek
Makarna
Hububat
Bira
Kekler, kurabiyeler ve hamur işleri
Neredeyse her türlü işlenmiş gıdaya buğday eklenir. Bu nedenle glütenden kaçınmak isteyen kişiler, yiyecek etiketlerini dikkatlice okumalıdır. Bu gıdaların birçoğunun glütensiz versiyonları da üretilmektedir.
Hekim tarafından glütensiz bir beslenme planı önerilen kişilerin yedikleri her şeyin etiketini kontrol etmeleri önerilir. Şaşırtıcı derecede yaygın olarak gıdalara eklenen glüten, özellikle de buğday formunda besin maddelerine eklenebilir.
Neredeyse bütün işlenmemiş yiyecekler doğal olarak glütensiz olduğundan bu kişilerin beslenme programlarını işlenememiş gıdalardan oluşturarak düzenlemeleri de bir seçenektir. İşlenmiş yiyeceklerde ve birçok tahılda glüten yaygın olarak bulunur.
Glütensiz beslenme listesi oluşturmak isteyenler için işlenmiş gıdaların etiketlerini okumak ve sonraki başlıklarda oluşturduğumuz listeleri bilmek önemlidir. Böylece hem glütensiz hem de besin değerleri yüksek bir diyet listesi oluşturulabilir.
Uzmanlarımız Sizin İçin Öneriyor
Doğal formuyla glütensiz olan birçok yiyecek mevcuttur. Glütensiz yiyecekler listesi aşağıdakiler gibidir:
Et
Balık ve deniz ürünleri
Yumurta
Süt ürünleri
Meyveler
Sebzeler
Bakliyat
Fındık
Tereyağı ve diğer yağlar
Bira hariç çoğu içecek doğal haliyle glütensizdir (glüten eklendiği belirtilmediği sürece)
Genel olarak, işlenmiş glütensiz ürünler bu tip bir diyet listesi oluşturmada yardımcı olabilir. Doğal glütensiz yiyecekleri beslenme listesine ekleyerek de glütensiz diyet listesi çıkarılabilir. İşlenmiş glütensiz ürünler besin değerleri bakımından zenginleştirilmiş, ilave şeker içermeyen veya rafine tahıllar açısından yüksek içeriklere sahipse daha cazip hale gelmektedir.
Doğal formunda glütensiz gıdalar veya bazı glütensiz tahıl ve tohumlar da mevcuttur. Tahıllardan vazgeçmek istemeyenlerin tek seçenekleri buğday değildir. Glütensiz tahıllar listesi aşağıdakiler gibidir:
Mısır nişastası
Pirinç
Kinoa
Keten tohumu
Karabuğday
Darı
Yulaf
Ararot nişastası
Bununla birlikte, yulaf doğal olarak glütensiz olsa da, glüten eklenmiş işlenmiş ürünler de mevcuttur. Bu nedenle, sadece glütensiz etiketli yulaf ürünleri glütensiz olarak değerlendirilebilir.
Uzmanlarımız Sizin İçin Öneriyor
Glüten, suda çözünmeyen bir protein kaynağıdır. Bu nedenle vücutta zor ve uzun sürede sindirilen bir besindir. İçeriğinde bulunan gliadin maddesi sebebiyle bazı sindirim sorunlarına sebep olabilir.
Glüten hassasiyetinin belirtilerini şu şekilde sıralayabiliriz; sindirim sorunları, keratosis pilaris (bir tür deri döküntüsü) belirtileri, yorgunluk, otoimmün hastalıklar, baş dönmesi, baş ağrısı, hormonal dengesizlikler ve enflamasyon.
Glüten, hassasiyeti olmayan insanlar için sanıldığı kadar zararlı değildir. Ancak Çölyak hastalığı gibi kesinlikle glüten tüketmemesi gereken insanlar için son derece zararlı ve tehlikelidir.
İdil Ediboğlu Koç
Diyetisyen
YÜKLENİYOR..